Welke soort versnelling kies je voor je mountainbike?

 

 

Waarom heb je versnellingen nodig?

Om straks te kunnen kiezen welke versnellingen je het beste kunt kiezen is het handig eerste even na te gaan waar versnellingen ook al weer voor dienen. Met versnellingen verander je de overbrengingsverhouding tussen de trapas en uiteindelijk het wiel. Deze verhouding wil je tijdens het fietsen kunnen veranderen. Wanneer je een lage overbrengsverhouding gebruikt, dus veel omwentelingen van de trapas in verhouding tot weinig omwentelingen van het wiel, trap je licht maar ga je niet snel vooruit. Dit is ideaal voor het nemen van steile beklimmingen en het accelereren vanuit stilstand. Bij een hoge overbrengsverhouding zal de trapas in verhouding juist weinig omwentelingen maken in verhouding tot veel omwentelingen van het achterwiel. Dit trapt zwaarder, maar je kunt hierdoor een hogere topsnelheid bereiken. Met versnellingen zorg je er dus voor dat je de voordelen van elke overbrengsverhouding op een door jou gekozen moment kunt benutten. Mountainbiken zonder versnellingen zou een hele opgave worden door het vaak ruwe en heuvelachtige terrein, terwijl met een gewone fiets zonder versnellingen vaak goed op de openbare weg te fietsen is.

 

 

Schakelgroepen

Wanneer we het over versnellingen hebben spreekt men vaak over welke “groep” er op de mountainbike zit. Hiermee wordt eigenlijk de schakelgroep of eigenlijk alles wat nodig is om te kunnen schakelen. Onder de schakelgroep vallen de volgende onderdelen.

Kettingbladen: De voortandwielen

Voorderailleur: Het mechaniek om de ketting over de verschillende  kettingbladen (voortandwielen) te laten schakelen.

Cassette: De in maat verschillende achtertandwielen die op elkaar zijn gestapeld en op de achteras worden geschoven.

Achterderailleur: Het mechaniek om de ketting over de cassette (verschillende achtertandwielen) te laten schakelen.

Ketting: Hiermee breng je de kracht over van de voor- naar de achtertandwielen.

Shifters: Het schakelsysteem op het stuur om de voor- en achter derailleur en dus de versnellingen te bedienen.

 

 

Kwaliteit schakelgroepen

De kwaliteit maar ook de afstelling van de schakelgroep is erg belangrijk voor het plezier in mountainbiken. Wanneer je samen met je vrienden met een leuk gangetje de heuvel af komt en je vast een beetje wil gaan aanzetten om je vrienden in het steile beklimminkje dat er aan komt voorbij te fietsen is er niets irritanter dan wanneer het terugschakelen niet helemaal verloopt zoals je verwacht had. De versnelling blijft hangen en de versnelling die ideaal was om de heuvel af te dalen moet je nu gebruiken om de heuvel op te klimmen. Omdat je tijdens het schakelen met een derailleur niet voluit kracht kunt zetten, kun je niet meer op tijd terugschakelen en val je stil op de steile helling. Waar bleef je nou? is wat je dan kunt horen.

Meestal liggen dit soort problemen meer aan de afstelling van de schakelgroep dan aan de kwaliteit er van. Wel is het zo dat een hoge kwaliteit schakelgroep vaak lichter, sneller en makkelijker schakelt. Ook slijten de onderdelen minder hard omdat het materiaal waar ze in zijn uitgevoerd van betere kwaliteit is. Het afstellen van een hoger segment groep is ook makkelijker dan die van een lager segment.

Er zijn eigenlijk 2 dominerende fabrikanten bij de schakelgroepen van mountainbikes. Dit is het Japanse Shimano en het Amerikaanse SRAM. Beide fabrikanten hebben verschillende kwaliteiten schakelgroepen. Als je een mountainbike wilt aanschaffen is het vaak moeilijk vergelijken tussen de verschillende kwaliteitsniveau’s van de verschillende merken. Met onderstaande vergelijkingstabel zal e.e.a. hopelijk duidelijker worden. Een ander punt van aandacht is dat mountainbike fabrikanten wel eens willen aangeven dat de mountainbike is afgemonteerd met bijvoorbeeld Shimano XT of SRAM X-9 onderdelen. Soms geldt dit maar voor een van de onderdelen van de complete schakelgroep en wordt de rest met een lagere kwaliteit afgemonteerd. Zorg er dus voor dat je echt alle onderdelen afzonderlijk vergelijkt en beoordeeld.

 

 

 

	Shimano	SRAM
Laag niveau	Tourney	–
Instap niveau 1	Acera / Altus	X-3
Instap niveau 2	Alivio	X-4
Midden niveau 1	Deore	X-5
Midden niveau 2	SLX / LX	X-7
Midden niveau 3	XT	X-9
Hoog niveau	XTR	X-0
Top niveau	–	X-X

 

 

 

Tandwielverhoudingen

In het begin van deze tekst haalde ik even het voorbeeld van de gewone fiets op de openbare weg aan. Deze fietser kan onder gewone omstandigheden zonder versnellingen goed uit de voeten. Wanneer hij echter zware wind tegen heeft of wanneer hij terug wind mee heeft, zou hij eigenlijk bij wind tegen al een lichter versnelling moeten hebben zodat hij genoeg kracht heeft om hier tegenin te fietsen of met wind mee zijn trappers bij te kunnen houden. Zijn gewenste bereik wordt hierdoor dus al groter.

Het bereik dat een mountainbiker van zijn fiets vraagt is alweer een stuk groter. Hoe extremer de verschillen des te groter moet het bereik zijn. In de bergen heb je bijvoorbeeld een extreem lage overbrengsverhouding nodig om omhoog te fietsen en een extreem hoge overbrengsverhouding bij het afdalen.

Laten we als voorbeeld een 9 speed cassette nemen (9 tandwielen achter) en een enkel kettingblad voor. Het totaal aantal versnellingen is in het voorbeeld dus 1 x 9 = 9. Wanneer het gewenste bereik van de versnellingen groot is en maar weinig beschikbare versnellingen worden de onderlinge stappen naar de volgende versnelling groter. Hierdoor bestaat de kans dat je niet de meest ideale versnelling kunt vinden onder alle omstandigheden.

Wanneer we als voorbeeld de 9 speed cassette nemen maar voor 3 kettingbladen hebben hebben we dus 3 x 9 = 27 versnellingen. Doordat we het bereik nu kunnen verdelen in 27 verschillende stapjes is de kans een stuk groter dat de ideale versnelling er wel bij zit.

In de praktijk is het verschil tussen de 2 bovengenoemde situaties niet zo groot omdat bij 3 kettingbladen voor en 9 tandwielen achter er een aantal tandwiel verhoudingen ongeveer gelijk zijn. Een kettingblad van 44 tanden met een achtertandwiel van 22 tanden heeft dezelfde verhouding als een kettingblad van 22 tanden met een achtertandwiel van 11 tanden. Namelijk 2:1. Er zijn dus altijd enkele tandwiel combinaties voor en achter die ongeveer op dezelfde tandwielverhouding uitkomen. Ook is het niet raadzaam om het binnenste kettingblad te combineren met het buitenste tandwiel van de cassette of andersom. De ketting komt dat te scheef te liggen waardoor de ketting veel weerstand heeft, hard slijt en een grotere kans heeft er af te lopen.

Hoeveel versnellingen

Cassettes zijn te krijgen met 7, 8, 9, 10, en zelfs 11 tandwielen (11 speed). Hoe meer tandwielen er op een cassette zitten hoe kleiner de onderlinge stapjes en hoe groter het bereik van de versnellingen kunnen zijn. Wel vraagt de afstelling van bijvoorbeeld een 11 speed cassette iets meer nauwkeurigheid dan een 7 speed. Ook zijn de kettingen iets dunner waardoor deze harder kunnen slijten.

Aan de voorkant kun je kiezen uit 1, 2 of 3 kettingbladen naast elkaar. Wanneer je echt de steile bergen in wilt gaan is het te overwegen om voor een groot bereik in versnellingen te gaan en te kiezen voor 3 voorbladen. Het bereik is dan het grootst en je zult gauw de ideale versnelling onder alle omstandigheden kunnen vinden. Nadelen van 3 kettingbladen voor, zijn het hogere gewicht, zowel een voor- als achterderailleur moeten bedienen, vaak even nadenken in welke versnelling je nu precies zit en hogere onderhoudskosten.

In Nederland hebben wij niet te maken met extreme beklimmingen en afdalingen, daarom zou het ook een serieuze optie kunnen zijn om te kiezen voor 1 kettingblad voor en bijvoorbeeld een 10 of 11 speed cassette aan de achterzijde. Het bereik dat behaald kan worden met de 10 of 11 versnellingen is meestal groot genoeg. Aan de voorkant bespaar je de hele voorderailleur met de bijbehorende shifter op het stuur en 1 of 2 kettingbladen. Voordelen zijn dat dit een stuk lichter is en je alleen nog maar een achterderailleur hoeft te bedienen. Je hoeft hierdoor minder na te denken over het schakelen en je kunt je meer concentreren het sturen zelf. Ook hoef je niet meer te letten op het eventueel te scheef staan van de ketting. Een nadeel kan zijn dat de onderlingen stappen van de versnellingen te groot zijn en je eerder in een net te zware versnelling gaat fietsen. Dit kan vooral bij een beginnende mountainbiker eerder tot blessures leiden.

Een tussenoplossing die erg veel voorkomt is 2 kettingbladen voor. Het grote gewichtsvoordeel is er niet t.o.v. 3 kettingbladen. Je hebt immers nog steeds een voorderailleur met shifter nodig, maar het beperkt het nadenken over het schakelen en het scheef staan van de ketting wel enigszins in vergelijking met 3 kettingbladen.

Hoe maak je nu de juiste keuze?

Voordat je een beslissing neemt over welke mtb de meest geschikte is, zul je eerst na moeten gaan waar je hem voor gaat gebruiken en wat je wilt bereiken. Wil je gewoon af en toe over een bospaadje in de buurt gaan fietsen of wil je in downhill parken goed uit de voeten kunnen. Blijf je op de mountainbikeroutes in Nederland of kom je ook op buitenlandse trails die veel rotsachtiger kunnen zijn. Het bepalen van die behoefte is vaak best wel moeilijk wanneer je geen enkele ervaring hebt met het mountainbiken. Verder speelt het budget een heel belangrijke rol. De weegschaal van wat je van de fiets verwacht en wat je er aan wilt uitgeven moet in balans zijn. Ook in de volgende artikelen probeer ik te helpen om deze keuze te maken en zal ik de voor- en nadelen van de keuzes op een rijtje proberen te zetten.

Wil je meer weten? Lees dan ook:

Soorten mountainbikes: Uit welk type mountainbike moet je kiezen?

Vering: Hardtail of Full suspension (Fully)?

Kwaliteit vering: Vering met rebound?

Frame: Aluminium, Staal, Carbon of Titanium?

Welke framemaat is het meest geschikt voor jou?

Wielmaat: 29″, 26″ of 27,5″?

Soorten versnellingen: Welke groep kies je?

Remmen: Velgremmen of Hydraulische schijfremmen?